Madde 185

Üçüncü Bölüm ¹

Evliliğin Genel Hükümleri

A. Haklar ve yükümlülükler

I. Genel olarak

Madde 185 - Evlenmeyle eşler arasında evlilik birliği kurulmuş olur.

Eşler, bu birliğin mutluluğunu elbirliğiyle sağlamak ve çocukların bakımına, eğitim ve gözetimine beraberce özen göstermekle yükümlüdürler.

Eşler birlikte yaşamak, birbirine sadık kalmak ve yardımcı olmak zorundadırlar.

I-) AYM, T: 30.05.2024, E: 2023/42, K: 2024/114:

İzmir 15. Aile Mahkemesi, boşanma davasında, Türk Medeni Kanunu’nun 185. maddesinin 3. fıkrasının, Anayasa’nın 17. maddesine aykırı olduğu kanısına vararak, anılan hükmün iptali için Anayasa Mahkemesine başvurmuştur. Ancak, Anayasa Mahkemesi, T: 30.05.2024, E: 2023/42, K: 2024/114 sayılı kararıyla, hükmün Anayasa’ya aykırı olmadığına karar vermiştir (RG. 02.08.2024; S: 32620). Karardaki gerekçe özetle şu şekildedir:

“… B. İtirazın Gerekçesi

7. Başvuru kararında özetle; insanın biyolojik ve psikolojik ihtiyaçlarını karşılamak için karşı cinse ihtiyaç duyduğu, boşanma davası açıldıktan sonra bu kararın kesinleşmesine kadar geçen süre içinde tarafların karşı cinsten biriyle yakınlık kurmasının yeni bir boşanma davasına konu edilebildiği ve bu davanın ilk boşanma davasıyla birleştirilmesine karar verilmesi nedeniyle yargılama sürecinin uzadığı, boşanma kararı kesinleşinceye kadar geçen sürede eşlerin itiraz konusu kuralda öngörülen yükümlülüklere tabi olmalarının kişinin maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkıyla bağdaşmadığı belirtilerek kuralın Anayasa’nın 17. maddesine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.

…

C. Anayasa’ya Aykırılık Sorunu

…

22. Kuralda eşlerin birlikte yaşamaları, birbirine sadık kalmaları ve yardımcı olmaları gerektiği öngörülmek suretiyle Türk toplumunun temeli olarak kabul edilen aile kurumunun üstlendiği rolün hayata geçirilmesinin, bu suretle sağlıklı bir toplumsal yapının sağlanmasının hedeflendiği anlaşılmaktadır.

23. Öte yandan kuralda öngörülen yükümlülüklerin evlilik birliği içinde eşleri korumaya yönelik, başka bir deyişle aile kurumunu korumaya ilişkin bir amacının da bulunmadığı söylenemez.

24. Bu itibarla kuralın aile kurumunun korunması ve sağlıklı bir toplumsal yapının sağlanmasına yönelik meşru bir amacının bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Kuralın meşru bir amacının bulunmasının yanı sıra demokratik toplumda zorunlu bir ihtiyaca yönelik olması da gerekir.

25. Eşlerin birlikte yaşama, birbirine sadık kalma ve yardımcı olma yükümlülüklerinin bulunmadığı bir hukuk düzeninde aile kurumunun korunması ve toplumsal işlevinin yerine getirilmesi güçleşebilecektir. Bu itibarla kuralla özel hayata ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına getirilen sınırlamanın demokratik toplumda zorunlu bir ihtiyaca yönelik olduğu anlaşılmaktadır. Bununla birlikte kuralda öngörülen sınırlamanın ölçülülük ilkesiyle de çelişmemesi gerekmektedir.

…

27. Eşleri birlikte yaşamak, birbirine sadık kalmak ve yardımcı olmakla yükümlü tutan kural aile kurumunun korunması ile sağlıklı ve huzurlu bir toplumsal yapının sağlanmasına katkıda bulunacak niteliktedir. Bu itibarla kuralın anılan meşru amaca ulaşma bakımından elverişli olduğu değerlendirilmiştir.

…

36. …boşanma davasının açılması durumunda kuralda öngörülen birlikte yaşama yükümlülüğünün eşlere katlanamayacakları bir külfet yüklemesini engellemeye yönelik bir güvencenin de bulunduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca eşlerin ayrı yaşamalarına imkân tanınan dönem içinde yardım yükümlülüğünün aynı şekilde devam edeceğini söylemek oldukça güçtür. Başka bir ifadeyle bu dönemde anılan yükümlülüğün birlikte yaşamayla doğrudan ilgili olan yardımları da kapsayacağı söylenemez.

37. Öte yandan boşanma davasının reddine karar verilebileceği gözönünde bulundurulduğunda eşlerin birbirine sadık kalma yükümlülüklerinin bu dava süresince de devam etmesinin makul görülmesi gerekir. Nitekim boşanma davasının sonunda evlilik birliğinin sona ermediği hâllerde bu dava sürecinde birbirine sadık kalmayan eşlerin devam ettirecekleri evlilik birliğinin ciddi ölçüde zarar görebileceği, ayrıca bu durumun aile kurumunu ve genel anlamda toplumsal hayatı olumsuz yönde etkileyebileceği açıktır. Başka bir ifadeyle boşanma davası sonuçlanmadan önce sadakat yükümlülüğünün ortadan kaldırılması aile kurumuna zarar verebilecektir. Dolayısıyla evlilik birliği hukuken sona ermediği sürece eşlerin birbirine sadık kalmakla yükümlü tutulmalarının katlanılamayacak bir külfet olarak değerlendirilmesi mümkün değildir.

38. Kaldı ki kuralda öngörülen yükümlülüklerin her iki eş için de geçerli olması nedeniyle eşlerin lehine sonuçlar da doğuracağı kuşkusuzdur.

39. Buna göre eşleri birlikte yaşamak, birbirine sadık kalmak ve yardımcı olmakla yükümlü tutan kuralda eşlerin özel hayata ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme haklarının korunmasındaki bireysel yararları ile anılan meşru amaç arasında makul bir denge kurulmadığı söylenemez.

40. Bu itibarla orantılılık alt ilkesiyle de çelişmeyen kuralın ölçülülük ilkesini ihlal etmediği sonucuna ulaşılmıştır.

41. Açıklanan nedenlerle kural, Anayasa’nın 13. ve 20. maddelerine aykırı değildir. İtirazın reddi gerekir.

Kuralın, Anayasa’nın 17. maddesine de aykırı olduğu ileri sürülmüş ise de bu bağlamda belirtilen hususların Anayasa’nın 13. ve 20. maddeleri yönünden yapılan değerlendirmeler kapsamında ele alınmış olması nedeniyle Anayasa’nın 17. maddesi yönünden ayrıca bir inceleme yapılmasına gerek görülmemiştir. …”

II-) Yargı Kararları:

1-) YHGK, T: 13.07.2011, E: 2011/2-403, K: 2011/509:

“… Evlilik birliği süresince eşlerin birbirlerine sadakat yükümlülüğü devam eder. (TMK. md.185/son) Bir eşin sadakatsiz tutum ve davranışlarda bulunması diğerine de bu hakkı vermez. (H.G.K. 26.11.2008 gün 2008/2-698 esas 2008/711 karar) Toplanan delillerden sadakatsiz tutum içinde bulunan kocaya karşı boşanma davası açan kadının da, dava sırasında bir başka erkekle ilişkide bulunduğu, bu suretle sadakat yükümlülüğüne aykırı davrandığı anlaşılmaktadır. …

Boşanma davasının açılması, bu yükümü kaldırmayacağı gibi taraflar evli oldukları sürece bu yükümlülüğü yerine getirmek zorundadır. Boşanma davası açılmakla ayrı yaşama hakkının elde edilmiş olması da sadakat yükümünü kaldıracak bir unsur değildir. …

Davacı kadının da evlilik birliği içerisinde sadakatsiz davrandığı, yargılamada davalı koca tarafından ileri sürülmüş ve davalı bu iddiasını kanıtlamak için tanık dinletmiş, dinlenen davalı tanıkları, davacı kadını çeşitli zamanlarda bir başka erkek ile sarmaş dolaş, samimi vaziyette gördüklerini beyan etmişlerdir.

Bununla birlikte, davacının kullandığı cep telefonu ile davalının yanında çalışan ve davacının ilişkide olduğu söylenilen İlker adlı kişi ile bir ay içerisinde -bir kısmı gece olmak üzere çok sayıda görüşme yaptığı, ayrıca bu şahıs tarafından henüz boşanma davası açılmadan önce, davacı kadın adına ek kredi kartı çıkartıldığı da dosya kapsamı ile sabittir.

Tüm bu deliller ile birlikte yargılama sırasında, davacı kadının adı geçen bu erkek ile çekilmiş çok sayıda samimi evli bir kadının bir başka erkekle olmaması gereken yakınlıkta- fotoğrafları davalı vekili tarafından dosya içerisine sunulmuş ve delil olarak dosyaya alınmıştır.

Boşanma kararı kesinleşmeden, evlilik halen devam ederken davacı kadının başka bir erkek ile ilişkisinin bulunmasının, evlilik birliğini temelinden etkileyeceği; boşanma kararında eşlerin kusurunun tespitinde ve buna bağlı olarak da boşanmanın sonuçlarının düzenlenmesinde (maddi ve manevi tazminat v.b.) önem arz edeceği kuşkusuzdur. …”

Not: Bu yönde bkz. YHGK, T: 13.04.2011, E: 2010/2-751, K: 2011/96; YHGK, T: 22.12.2010, E: 2010/2-636, K: 2010/680.

2) Y. 2. HD, T: 23.10.2008, E: 2007/13963, K: 2008/13938:

“… Davalının, ayrı şehirde oturan ve rahatsızlığının tedavisi için evlerine gelen, geçici bir süreyle evlerinde bulunan ameliyatlı olması nedeniyle de yardıma ve bakıma muhtaç durumda bulunan kayınvalidesini istemediği, ona yardımcı olmadığı ve “terbiyesiz” gibi sözler sarf ettiği yapılan soruşturma ve toplanan delillerle gerçekleşmiştir.

Eşler, evlilik birliğinin mutluluğunu elbirliğiyle sağlamak ve birbirlerine yardımcı olmak zorundadırlar (TMK. m. 185) ve evlilikte eşit hak ve yükümlülüklere sahiptirler. Hasta ve ameliyatlı olan, bu yüzden yardıma ve bakıma muhtaç durumda bulunan kayınvalideye yardımcı olmak ahlaki bir ödevdir. Bu ödev ve fedakârlık her iki eş için de geçerlidir. Davalı, birliğin mutluluğunu temine yönelik olarak bu yükümlülüğünü yerine getirmemiş, üstelik kayınvalidesine hakaret etmiştir. Bu halde, taraflar arasında ortak hayatı temelinden sarsacak derecede ve birliğin devamına imkân vermeyecek nitelikte bir geçimsizlik mevcut ve sabittir.

Gerçekleşen olaylar karşısında davacı dava açmakta haklıdır. Bu koşullar altında eşleri birlikte yaşamaya zorlamanın artık kanunen mümkün görülmemesine göre, boşanmaya karar verilecek yerde, yazılı gerekçelerle davanın reddi doğru bulunmamıştır. …”

III-) Türk Kanunu Medenîsi:

A HAKLAR VE VAZİFELER

I. Karı ve kocanın

Madde 151

Evlenme merasiminin icrasiyle, evlilik birliği vücut bulur.

Karı koca yekdiğerine karşı bu birliğin saadetini müttehhiden temin ve çocukların iaşe ve terbiyesine beraberce ihtimam etmek hususlarını iltizam etmiş olurlar.

Karı koca, birbirine sadakat ve müzaharetle mükelleftir.

IV-) Madde Gerekçesi:

Yürürlükteki Kanunun 151 inci maddesini karşılamaktadır.

Yürürlükteki Kanunda kullanılmış olan “evlenme merasimi” deyimi yerine “evlenme” deyimi kullanılmak suretiyle evlilik birliğinin “evlenme” ile kurulacağı açıklanmıştır.

Maddede eşlerin hak ve yükümlülükleri belirtilmiş, çocukların bakım ve eğitiminde eşlerin birlikte yükümlü olduğu, birlikte yaşayacakları, birbirlerine sadık kalacakları ve yardımcı olacakları esasına yer verilmiştir.

V-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu:

VI-) Yararlanılabilecek Monografiler:

Demet Özdamar; Türk Hukukunda Özellikle Türk Medenî Kanunu Hükümleri Karşısında Kadının Hukuki Durumu, Ankara, 2002.

Pınar Özlem Demir; Yeni Medenî Kanunda Evli Kadınların Hukukî Durumu ile İlgili Yenilik ve Değişiklikler, İstanbul, 2004.

Mustafa Alper Gümüş; Evliliğin Genel Hükümleri ve Mal Rejimleri (TMK 185-241), İstanbul, 2007.